Problemy ze snem - przyczyny, diagnoza i leczenie

Współczesny, szybki styl życia, presja sukcesu, codzienne problemy i zmartwienia oraz towarzyszący im stres sprawiają, że odpoczynek i sen redukujemy do minimum, zapominając, że sen to jedna z podstawowych potrzeb fizjologicznych człowieka. Niedostateczna ilość snu oraz jego zaburzenia wpływają negatywnie na fizyczne, umysłowe i emocjonalne funkcjonowanie człowieka. Zaburzenia te dotyczą nie tylko długości, ale i jego jakości i mogą wywoływać choroby zagrażające naszemu życiu. Dlatego przyjrzyjmy się bliżej jakie są przyczyny problemów ze snem oraz jak można je diagnozować i leczyć!

Czym są zaburzenia snu?

Zaburzenia snu to inaczej nieprawidłowe zjawiska lub zdarzenia występujące podczas snu. Zaburzenia te mogą dotyczyć długości, jak i jakości snu uniemożliwiając prowadzenie normalnej aktywności życiowej, a nawet mogą powodować choroby zagrażające życiu człowieka.

Rodzaje zaburzeń snu

Istnieje kilka klasyfikacji zaburzeń snu.

W Polsce według Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych zaburzenia snu dzielimy na:

1. Organiczne zaburzenia snu

Zaburzenia te są jednym z objawów innego zaburzenia psychicznego lub somatycznego. Należą do nich:

• chrapanie,

• bezdech senny,

• narkolepsja,

• katalepsja,

2. Nieorganiczne zaburzenia snu

Są to oddzielne zaburzenia wywołane czynnikami emocjonalnymi i psychicznymi. Zaliczamy do nich:

• bezsenność,

• somnambulizm,

• lęki nocne,

• koszmary senne,

Do podziału schorzeń związanych ze snem stosuje się również amerykańską Międzynarodową Klasyfikację Zaburzeń Snu (ICSD). Dzieli ona zaburzenia snu na:

1. Zaburzenia pierwotne

   • Dyssomnie to zaburzenia ilości lub jakości snu, a także jej pory. Należą do nich: bezsenność, hipersomnia, narkolepsja.

   • Parasomnie to zaburzenia dotyczące nieprawidłowych i niepożądanych zachowań w trakcie snu. Do parasomnii zaliczamy: lęki nocne, koszmary senne, lunatyzm, bruksizm, mówienie przez sen, paraliż nocny.

2. Zaburzenia wtórne towarzyszą osobom zmagającymi się z chorobami psychicznymi i somatycznymi lub są następstwem przyjmowania substancji chemicznych takich jak leki czy używki.

Charakterystyka zaburzeń snu

• Bezsenność

Bezsenność to problem dotyczący trudności z zasypianiem, utrzymaniem snu, a także wczesnym budzeniem się. Dzielimy ją na:

• bezsenność przygodną (trwa do kilku dni)

• bezsenność krótkotrwałą (trwa do 3 tygodni)

• bezsenność przewlekłą (traktowana jest jako choroba)

Przyczyny bezsenności mogą być różne i mogą mieć różne podłoże. Najczęstszą przyczyną bezsenności przewlekłej trwającej ponad miesiąc są choroby psychiczne (nerwica, zaburzenia lękowe, zaburzenia psychiczne i depresyjne, urojenia, leki uspokajające, nadużywanie substancji psychoaktywnych), choroby somatyczne (dolegliwości bólowe, schorzenia neurologiczne, zaburzenia hormonalne, choroby reumatyczne), choroby autoimmunologiczne, a także czynniki zewnętrzne takie jak hałas, światło, upał, kofeina, alkohol czy zmiana strefy czasowej.

• Chrapanie i bezdech senny

Wiele osób zastanawia się co zrobić, żeby nie chrapać. Chrapanie należy do najczęstszych zaburzeń snu. Towarzyszy mu charakterystyczny dźwięk, który pojawia się, kiedy luźne tkanki znajdujące się na drodze powietrza, którym oddychamy w trakcie snu, poruszają się i wibrują. Czynnikami powodującymi niedrożność dróg oddechowych są różnego rodzaje nieprawidłowości anatomiczne nosa i zatok, do których należą: skrzywienie przegrody nosowej, polipy, przerośnięte małżowiny nosowe, jak również przerost migdałków podniebiennych, otyłość, alergie, alkohol, palenie papierosów.

Chrapanie może być pierwszym objawem bezdechu sennego, który polega na zatrzymaniu oddechu na dłużej niż 10 sekund, co powoduje niedotlenienie organizmu. Osoba wybudza się ze snu nawet kilkadziesiąt razy w ciągu godziny, po czym po zaczerpnięciu powietrza zasypia ponownie. Objawów bezdechu sennego nie należy bagatelizować, gdyż nieleczony może powodować: rozwój nadciśnienia tętniczego, chorobę niedokrwienną serca, udar mózgu, cukrzycę typu 2, nadciśnienie płucne. Dodatkowo osoba taka zmaga się z porannymi bólami głowy, zmęczeniem, problemem z koncentracją i pamięcią, nerwowością i drażliwością.

• Narkolepsja

Narkolepsja inaczej hipersomnia to zaburzenie snu objawiające się nadmierną i niekontrolowaną sennością w ciągu dnia. Wyróżniamy dwa główne rodzaje narkolepsji:

1. Narkolepsję z katapleksją

2. Narkolepsję bez katapleksji

Narkolepsja to choroba neurologiczna, a jej przyczyny nie są do końca znane.

• Katapleksja

Katapleksja to zaburzenie neurologiczne objawiające się nagłą i krótkotrwałą utratą napięcia mięśniowego, czego efektem może być upuszczenie przedmiotów z rąk, zaburzenie mowy lub milczenie, opadanie głowy lub niespodziewane osunięcie się na ziemię. Katapleksja często jest jednym z objawów narkolepsji. Napad katapleksji wywołany jest zazwyczaj silnymi emocjami zarówno negatywnymi, jak i pozytywnymi takimi jak złość, strach, zawstydzenie, radość.

• Somnambulizm

Somnambulizm nazywany również lunatykowaniem objawia się epizodami w trakcie snu, w których osoba wykonuje różnorodne czynności ruchowe bez pełnego wybudzenia się. Siadanie na łóżku, chodzenie po pokoju, schodzenie po schodach, przygotowywanie posiłku, a czasem zachowania agresywne to główne objawy lunatykowania. Po przebudzeniu osoba ta nie pamięta, co się stało.

• Lęki nocne

Lęki nocne charakteryzują się nagłym wybudzeniem z towarzyszącym atakiem paniki. Typowe dla lęków nocnych objawy to: przyśpieszony oddech, silne pocenie się, rozszerzone źrenice, napięte mięśnie, wymachiwanie kończynami. Przyczyną tych zaburzeń mogą być uwarunkowania genetyczne, choroby psychiczne, stres przeżywany w ciągu dnia, czy zażywanie leków wpływających na pracę ośrodkowego układu nerwowego.

• Koszmary senne

Koszmary senne to tak zwane marzenia senne o charakterze negatywnym wywołujące strach i niepokój. Powodują gwałtowne wybudzenie się ze snu. Pojawiają się często u osób cierpiących na zespół stresu pourazowego. Długotrwałe i częste koszmary senne mogą powodować choroby psychiczne.

Diagnostyka zaburzeń snu

Diagnostykę zaburzeń snu należy rozpocząć od udania się do lekarza rodzinnego w celu oceny ogólnego stanu zdrowia. Po wykluczeniu chorób somatycznych kolejnym krokiem będzie wizyta w Poradni Zdrowia Psychicznego, gdzie zostaną wykonane badania mające na celu upewnienie się, że zaburzenia nie wynikają z chorób psychicznych. Po wykluczeniu chorób somatycznych i psychicznych ostatnim etapem jest wizyta w specjalistycznym ośrodku medycyny snu, w którym wykonywane jest badanie polisomnograficzne w trakcie snu. Badany podpięty do aparatury musi spędzić całą noc w szpitalu. Czujniki rejestrują między innymi fale mózgowe, ruchy gałek ocznych, wykrywa micro przebudzenia typowe dla bezdechu sennego, poziom tlenu we krwi czy napięcie mięśni.

Uproszczoną wersją polisomnografii jest badanie poligraficzne. Jest jednym z podstawowych badań wykrywających zaburzenia snu i może być wykonywane w domu. Pacjent po zapoznaniu się z instrukcją obsługi otrzymuje poligraf do domu, który zakłada przed pójściem spać.

Więcej szczegółów sprawdzisz tutaj.

Leczenie zaburzeń snu

W zależności od rodzaju zaburzenia snu zastosować można:

• farmakoterapię, czyli podawanie leki nasenne

• terapię poznawczo behawioralną

Najskuteczniejszym narzędziem w leczeniu obturacyjnego bezdechu sennego (OBS) są aparaty CPAP. To niewielkie urządzenie jest bezpieczną alternatywą dla terapii farmakologicznej i operacji korygującej wady anatomiczne górnych dróg oddechowych.

W przypadku bezsenności leczenie polega na leczeniu chorób, które jej towarzyszą, jak również na opracowaniu zdrowych nawyków i sposobów, które wpływają korzystnie na jakość snu. Terapia poznawczo behawioralna, treningi relaksacyjne oraz technika kontroli bodźców to metody stosowane w pierwszej kolejności przed sięgnięciem po leki uspokajające czy nasenne. Odpowiednia higiena snu również może przynieść poprawę.

Jeśli problemy ze snem nie wynikają z poważnych chorób, można przed pójściem do specjalisty, zwalczać je domowymi sposobami. Oto kilka propozycji:

• Unikanie drzemek w ciągu dnia.

• Ostatni posiłek zaplanować na około 2-3 godzin przed pójściem spać.

• Nie wolno jeść, pracować i oglądać telewizji w łóżku.

• Wyeliminować używki.

• Wywietrzyć pokój.

• Kłaść się i wstawać o tych samych porach.

W przypadku stwierdzenia innych chorób współistniejących lekarz rodzinny skieruje do odpowiedniego specjalisty (psychiatry, neurologa, kardiologa czy endokrynologa)

Podsumowanie

Niezależnie jakie są przyczyny problemów ze snem, zawsze uniemożliwiają normalne funkcjonowanie w ciągu dnia i mogą doprowadzić do bardzo poważnych problemów zdrowotnych. Dlatego zaburzenia rytmu snu powinny być diagnozowane i leczone.