Jak rozpoznać demencję? Najczęstsze objawy zespołu otępiennego

Demencja – objawy

Demencja, będąc zespołem wynikającym z przewlekłych lub postępujących chorób mózgu, objawia się zaburzeniem wielu wyższych funkcji korowych:

• problemem z pamięcią krótkotrwałą i długotrwałą,
• upośledzeniem myślenia abstrakcyjnego,
• niezdolnością oceny krytycznego myślenia,
• zaburzeniem poznawczym,
• zmianami osobowości związanymi z wyostrzeniem się takich cech jak podejrzliwość, egocentryzm czy impulsywność.

Dodatkowo mogą pojawić się zaburzenia psychopatologiczne oraz inne objawy neurologiczne, np. zespół parkinsonowski. Dlatego niezwykle ważne jest szybkie postawienie diagnozy i wsparcie osoby dotkniętej demencją w codziennych obowiązkach i funkcjonowaniu w otaczającej ją społeczności. Nie zawsze jednak jest to proste, gdyż pierwsze objawy otępienia starczego mogą przyjmować charakter bardzo subtelny, który łatwo przeoczyć i zignorować. Zachowania, które powinny nas zaniepokoić, to między innymi: problemy z pamięcią, trudności w wykonywaniu wcześniej dobrze znanych czynności, nagłe zmiany nastroju bez poważnej przyczyny, apatia, zamknięcie się w sobie, problemy z orientacją w czasie i przestrzeni lub gubienie przedmiotów i ograniczona koncentracja oraz funkcje poznawcze.

Należy podkreślić również, że demencja nie jest naturalnym etapem procesu starzenia się i może ona dotknąć każdego. Najczęściej jednak zmagają się z nią osoby powyżej 65. roku życia. Co ważne, może ona wystąpić także u osób znacznie młodszych, mających powyżej 40 lub 50 lat.

Rodzaje demencji

Obecnie istnieje wiele postaci demencji. Najbardziej znane i jednocześnie najczęściej występujące to:

1. Choroba Alzheimera

To najczęstsza forma demencji, która dotyka 50-70% osób zmagających się z zespołem otępiennym. Jest to degeneracyjna, postępująca choroba atakująca mózg.

2. Choroba Parkinsona

Jest to postępujące schorzenie ośrodkowego układu nerwowego, charakteryzujące się między innymi drżeniem, zesztywnieniem kończyn i stawów czy trudnościami z mową i poruszaniem się.

3. Demencja typu naczyniowego

To drugi pod względem częstotliwości występowania rodzaj demencji, związany z dopływem krwi do mózgu.

4. Choroba Huntingtona

To degeneracyjna, dziedziczona choroba atakująca umysł i ciało. W jej przebiegu dochodzi do obniżenia zdolności intelektualnych czy mimowolnych ruchów kończyn i mięśni twarzy.

5. Demencja związana z alkoholem

Choroba otępienna, która pod wpływem nadużywania alkoholu może doprowadzić do nieodwracalnych uszkodzeń mózgu.

Praktycznie zawsze w przebiegu demencji dochodzi do zaburzenia funkcji poznawczych, które mogą w znaczny sposób utrudniać funkcjonowanie chorego w codziennym życiu. Wraz z postępem choroby poziom niepełnosprawności może się nasilać, w związku z czym osoba zmagająca się z demencją może wymagać całodobowej opieki i wsparcia w podstawowych czynnościach.

Wsparcie bliskich w demencji

Postępujące objawy demencji mogą być bardzo trudne nie tylko dla chorego, ale również dla jego rodziny, która na nowo musi nauczyć się zachowań bliskiej osoby. Wymaga to niejednokrotnie dużej dozy wyrozumiałości, cierpliwości i życzliwego podejścia w każdym aspekcie życia.

Przede wszystkim bardzo ważne jest, aby z osobą chorą na demencję bardzo często prowadzić rozmowy, zarówno telefoniczne, jak i w cztery oczy, zachowując przy tym spokój i dając możliwość swobodnej wypowiedzi, bez poprawiania i przerywania. Co istotne, wypowiedzi bliskich powinny być proste, a wypowiadane komunikaty krótkie i łatwe do zinterpretowania. W razie potrzeby można również posłużyć się delikatnym dotykiem, korzystać z gestów i mimiki twarzy, by zwrócić na siebie uwagę i nakierować na temat rozmowy.

Warto także namawiać chorego do wspomnień, wspólnego oglądania starych fotografii, które pozwolą na poprawę samopoczucia, a dodatkowo wprowadzą w lepszy nastrój. Zawsze należy zadbać o spokojną atmosferę, unikanie hałasu oraz uporządkowany rytm dnia, który pomoże w komunikacji, a co najważniejsze – zmniejszy poziom dezorientacji chorego.

Żywienie osób z demencją

Dieta osoby z demencją starczą powinna opierać się o zasady zdrowego żywienia; nie może w niej zabraknąć elementów żadnej z grup produktów spożywczych – zbóż, mięsa, ryb, mleka i przetworów mlecznych, warzyw, owoców oraz tłuszczów. Komponując jadłospis osoby starszej zmagającej się z demencją, należy jednak wziąć pod uwagę jej stan zdrowotny oraz status ekonomiczny, modyfikując menu w taki sposób, by spełniało ono oczekiwania chorego z demencją i poprawiało stan odżywienia jego organizmu.

Wartym podkreślenia jest również fakt, że wraz z wiekiem zmniejsza się wydajność wielu narządów i gruczołów dokrewnych, takich jak trzustka czy tarczyca. U starszych seniorów mogą pojawić się problemy z uzębieniem oraz zmniejszone wydzielanie śliny, które utrudniają rozdrabnianie i połykanie pokarmu. Dlatego niezwykle ważne jest, aby przygotowywane posiłki miały odpowiednią konsystencję, dobraną do potrzeb chorego, zmagającego się z demencją. Niejednokrotnie powinny być one mocno rozdrobnione bądź też podawane w formie płynnej, by ułatwić połykanie. Świetnie sprawdzą się pulpety mięsne i rybne serwowane z gotowaną kaszą, ryżem bądź makaronem z dodatkiem ugotowanych lub duszonych warzyw. Dobrym rozwiązaniem będą również zupy kremy, budynie czy koktajle wzbogacone o dobre tłuszcze oraz miękkie twarożki i delikatne omlety z dodatkiem warzyw i miękkich owoców.

Istotne jest również dbanie o odpowiednią podaż płynów w ciągu dnia. Poziom nawodnienia organizmu spada wraz z wiekiem, dlatego tak ważne jest codzienne dbanie o odpowiednią ilość wody i innych płynów w diecie. U osób starszych, dodatkowo zmagających się z demencją, często obserwuje się niższe odczuwanie pragnienia, co w dłuższej perspektywie może prowadzić do odwodnienia i problemów z nerkami. Powinno więc dążyć się do wypijania 2 litrów wody w ciągu dnia. Może być ona serwowana w postaci ciepłej w towarzystwie plastrów cytryny, pomarańczy oraz listków mięty czy melisy.

W sytuacji, gdy chory z demencją nie radzi sobie z samodzielną konsumpcją posiłków, niezbędna jest pomoc osób bliskich, które wspomogą chorego w karmieniu.

W momencie nasilenia się problemów z przyjmowaniem pokarmów i tym samym z utrudnionym pokryciem dobowego zapotrzebowania na energię i podstawowe składniki odżywcze za pomocą tradycyjnej diety, warto skonsultować z lekarzem uzupełnienie diety w żywność specjalnego przeznaczenia medycznego. Ma ona formę płynną i często występuje w wielu opcjach smakowych, dzięki czemu jest łatwiejsza do zaakceptowania przez chorego. Dodatkowo preparaty należące do tej grupy żywności, poprzez zwiększenie spożycia składników odżywczych, przyczyniają się do poprawy stanu odżywienia.

Bibliografia:

Biechowska D., Orłowska E.: "Neuropsychologiczna charakterystyka wybranych zespołów otępiennych", Polski Przegląd Neurologiczny, 2012; 8 (2): 66–75

Jurga K.: "Demencja – pułapki diagnostyczne", Medical Tribune, 2021 (4)

Mirczak, A.: "Wybrane potrzeby edukacji terapeutycznej osób z demencją starczą oraz ich rodzin",  Studia nad Rodziną, 2018; 22(5 (50), 103-114