Zapalenie spojówek - przyczyny i sposoby leczenia

Przyczyny zapalenia spojówek

Szacuje się, że zapalenie spojówek o charakterze przewlekłym lub incydentalnym dotyka nawet 40-60% populacji [1]. Etiologia tej choroby oczu jest zróżnicowana. Zapalenie oka może mieć zarówno charakter infekcyjny, jak i nieinfekcyjny.

Infekcję wywołują bakterie (m.in. Staphylococcus aureus, Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae, Moraxella catarrhalis), wirusy (najczęściej adenowirusy), rzadziej grzyby. Zapalenie oka o podłożu bakteryjnym lub wirusowym jest chorobą zaraźliwą – może więc przenosić się na inne osoby drogą kropelkową lub poprzez kontakt z wydzielinami chorego. Infekcje zazwyczaj rozwijają się u osób z obniżoną odpornością oraz wystawionych na działanie czynników drażniących.

Zapalenie spojówek nieinfekcyjne najczęściej występuje na tle alergicznym. Może wtedy przybierać charakter sezonowy – pacjenci obserwują pojawienie się objawów np. w okresie pylenia traw. Jeśli jednak alergeny (np. roztocza kurzu) są stale obecne w środowisku, objawy choroby oczu mogą występować całorocznie. Do ostrego alergicznego zapalenia spojówek dochodzi na skutek dostania się do worka spojówkowego dużej ilości alergenu. Z kolei atopowe zapalenie spojówek jest wynikiem nadwrażliwości na leki lub kosmetyki.

Zapalenie oka niezakaźne może rozwijać się również w wyniku działania na oczy czynników drażniących. Należą do nich m.in.: promieniowanie UV, pyły, dym, nieprawidłowo rosnące rzęsy, niewyrównane wady refrakcji. Specyficznym rodzajem przewlekłego zapalenia spojówek jest tzw. zespół suchego oka związany z nieprawidłowościami w obrębie filmu łzowego.

Objawy zapalenia spojówek

Do najczęstszych objawów zapalenia spojówek należą:

• świąd,
• pieczenie,
• łzawienie,
• przekrwienie spojówek,
• uczucie ciała obcego w oku,
• wodnista, śluzowa lub ropna wydzielina z oczu,
• obrzęk powiek,

Dodatkowo w niektórych przypadkach mogą wystąpić:

• gorączka,
• powiększenie węzłów chłonnych szyjnych, przyusznych i podżuchwowych,
• pogorszenie widzenia,
• nieżyt nosa.

Objawy ostrego zapalenia spojówek zwykle ustępują w ciągu 2 tygodni. Zdarza się jednak, że przybierają postać przewlekłą. W przypadku adenowirusowego zapalenia spojówek może dojść również do nacieków podnabłonkowych i pogorszenia widzenia trwającego nawet kilka miesięcy [2].

Zapalenie spojówek – sposoby leczenia

Leczenie zapalenia spojówek uzależnione jest od jego przyczyny. W łagodnych przypadkach (np. wywołanych podrażnieniem lub alergią) objawy zwykle ustępują samoistnie i nie wymagają leczenia. Jeśli podrażnienie oczu jest niewielkie, wystarczające może okazać się łagodzenie dolegliwości za pomocą kropli do oczu ze świetlikiem lekarskim, soli fizjologicznej lub kropli z cynkiem.

W leczeniu alergicznego zapalenia spojówek kluczowe znaczenie ma wyeliminowanie lub ograniczenie kontaktu z alergenem bądź przeprowadzenie odczulania. Dodatkowo w terapii stosuje się leki przeciwhistaminowe, krople steroidowe, stabilizatory komórek tucznych (nedokromil, lodoksamid, kromoglikan). W przypadku zespołu suchego oka pomocne są substytuty łez, miękkie soczewki kontaktowe utrzymujące prawidłowe nawilżenie gałki ocznej i środki mukolityczne. W niektórych przypadkach konieczne może być też leczenie chirurgiczne.

Leczenie bakteryjnego zapalenia spojówek polega na aplikowaniu kropli antybiotykowych na dzień oraz maści na noc [3]. W przypadku zapalenia spojówek wywołanego przez adenowirusy brak jest ścisłych wytycznych terapeutycznych. W leczeniu stosuje się przede wszystkim antybiotyki (w celu wyeliminowania nadkażeń bakteryjnych) oraz sztuczne łzy. W ostrej fazie choroby można aplikować krople steroidowe, jednak ich stosowanie budzi kontrowersje. Lekiem przeciwwirusowym wykorzystywanym w terapii zapalenia oka wywołanego przez adenowirusy jest gancyklowir w postaci żelu [4].

Profilaktyka zapalenia spojówek

W profilaktyce zapalenia spojówek główną rolę odgrywa dbanie o prawidłową higienę narządu wzroku. Należy pamiętać o częstym myciu rąk i prawidłowym oświetleniu stanowiska pracy. Warto unikać długotrwałego korzystania z komputera, przebywania w zadymionych pomieszczenia czy ekspozycji na suche powietrze. Osoby noszące soczewki kontaktowe powinny dbać o ich prawidłowe czyszczenie, przechowywanie i regularną wymianę. Dodatkowo w profilaktyce pomocne może być stosowanie preparatów sztucznych łez, płukanie oczu roztworem soli fizjologicznej czy przykładanie chłodnych kompresów.

Bibliografia:

1. Ewa Bogacka, Anna Groblewska, Zapalenia spojówek – alergia czy zespół suchego oka?, Postępy Dermatologii i Alergologii XXVI; 2009/5372.
2. Justyna Izdebska, Przychodzi pacjent do lekarza z... zapaleniem spojówek, Lekarz POZ 3/2017, s. 201-202.
3. Marzena Mielczarek, Choroby zapalne spojówek, Medycyna Rodzinna 2/2005, s. 40-49.
4. Katarzyna Knakiewicz, Adenowirusowe zapalenie spojówek i rogówki, Przegląd Okulistyczny 2012, nr 5 (49), s. 1-2.