Co grozi za lekceważenie obowiązkowych szczepień?

Jak podaje GIS, liczba osób uchylających się od szczepień z roku na rok wzrasta: w 2010 r. jedynie 2,5 tys. dzieci nie zostało zaszczepionych, w 2011 r. - ok. 3 tys., w 2012 r. było już ich 5,3 tys., w 2013 r. - ok. 7,2 tys., a w 2014 r. ponad 12,3 tys. przypadków. Zdaniem ekspertów tak duży wzrost to m.in. efekt działalności tzw. ruchów antyszczepionkowych.

Co o szczepieniach mówią przepisy?

Szczegółowe zasady dotyczące szczepień ochronnych określa ustawa o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Zgodnie tymi przepisami osoby przebywające na terytoriom Polski są zobowiązane do poddawania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym. W przypadku dzieci odpowiedzialność za wykonanie tych szczepień spoczywa na rodzicach lub opiekunach.

Obowiązkowi temu nie podlegają osoby przebywające w Polsce przez okres krótszy niż 3 miesiące, wyjątkiem są szczepienia przeciwko wściekliźnie i tężcowi.

Specjaliści przypominają, że przed każdym szczepieniem lekarz wykonuje badanie kwalifikacyjne i, jeśli szczepienie nie może być wykonane, wyznacza kolejny termin. Gdy nie ma medycznych przeciwskazań, szczepienie powinno być wykonane i odnotowane w dokumentacji.

Raz na kwartał sprawozdanie ze szczepień ochronnych lekarz przekazuje powiatowym organom Państwowej Inspekcji Sanitarnej.

Co grozi rodzicom, którzy nie szczepią dzieci?

Rodzice, którzy odmawiają szczepienia dzieci, często wskazują na względy religijne i osobiste przekonania. Niekiedy jest to również efekt niewiedzy i braku zaufania do systemu ochrony zdrowia. Jednak niezależnie od powodów opiekunowie powinni pamiętać, że obowiązek poddania dziecka obowiązkowym szczepieniom jest w Polsce obowiązkiem prawnym, wynikającym z przepisów ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, a także z rozporządzenia w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych.

Jeśli rodzice nie zaszczepią dziecka w terminie, otrzymują upomnienie z wezwaniem do poddania go szczepieniu w ciągu 7 dni. Gdy nie reagują, można nałożyć na nich grzywnę. Ustawa o postępowaniu egzekucyjnym dopuszcza jednorazowo grzywnę w maksymalnej wysokości 10 tys. zł; może ona być nakładana wielokrotnie, ale łączna suma grzywien nie może przekroczyć 50 tys. zł.

W 2014 r. GIS skierował do rodziców 4 tys. 81 upomnień w sprawie obowiązkowych szczepień oraz 901 wniosków do wojewody o egzekucję obowiązku szczepień. W zależności od województwa wysokość grzywien nakładanych przez wojewodów na rodziców nieszczepiących dzieci waha się od 100 zł do 5 tys. zł.

Ukarany grzywną rodzic może złożyć zażalenie do ministra zdrowia; jeżeli minister nie uchyli decyzji, można się jeszcze odwołać do sądu administracyjnego. Złożenie zażalenia nie wstrzymuje jednak postępowania egzekucyjnego. Jeżeli grzywna nie będzie zapłacona, to wyegzekwuje ją komornik.

Kiedy można odmówić zgody na szczepienie

Z obowiązku szczepień zwolnić mogą jedynie konkretne przeciwwskazania lekarskie. Jak informuje Rzecznik Praw Pacjenta, w przypadku obowiązkowych szczepień ochronnych wyłączone jest uprawnienie pacjenta do wyrażania zgody na udzielenie określonych świadczeń zdrowotnych lub odmowy takiej zgody.

Ustawowy obowiązek poddawania się szczepieniom ochronnym nie oznacza jednak przymusowego wykonania szczepienia z zastosowaniem środków przymusu bezpośredniego. Przepisy dopuszczają taką możliwość, ale tylko wobec osoby chorej na chorobę szczególnie niebezpieczną i wysoce zakaźną, stanowiącą bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia innych osób.