Afty, czyli owrzodzenia aftowe, to jedne z najczęstszych zmian występujących w obrębie jamy ustnej. Szacuje się, że dotykają około 20% ludzi na całym świecie [1], w tym także dzieci. Ta przypadłość może powodować dyskomfort i ból, co jest szczególnie dotkliwe u najmłodszych. Co powoduje afty u dzieci, jak je rozpoznać oraz jak wygląda leczenie?

Czym są afty?

Afty to niewielkie, bolesne nadżerki, które pojawiają się na błonie śluzowej jamy ustnej i policzków. Zarówno u dorosłych, jak i u dzieci mogą się pojawić afty na języku, a czasem także na podniebieniu twardym i dziąsłach. Mają charakterystyczny wygląd – są otoczone czerwoną, wyniosłą obwódką i pokryte białym, szarym lub żółtym nalotem. [1]

Rodzaje aft

Afty można podzielić na trzy główne typy, które różnią się przede wszystkim wielkością i długością gojenia. [1,2].

  1. Afty małe (afty Mikulicza) – najczęstsza postać aft. To niewielkie, pojedyncze lub liczne zmiany, o średnicy poniżej 1 cm. Choć mogą być bolesne, zwykle goją się same w ciągu 1-2 tygodni i nie pozostawiają blizn.

  2. Afty duże (afty Suttona) – mają charakter większych zmian, o średnicy powyżej 1 cm i są bardziej bolesne. Proces gojenia może trwać od 2 do 6 tygodni, a po zagojeniu często pozostają blizny.

  3. Afty opryszczkowate – charakteryzują się licznymi, drobnymi owrzodzeniami o średnicy od 1 do 3 mm. Choć są one również bolesne, goją się zazwyczaj w ciągu miesiąca, nie pozostawiając blizn.

Afty nawracające

Afty nawracające, czyli powtarzające się owrzodzenia w jamie ustnej, to problem, który może wymagać dokładniejszej diagnostyki. Częste występowanie tych bolesnych zmian, zwłaszcza w większej ilości, może wskazywać na poważniejsze schorzenia. W takim przypadku warto skonsultować się z lekarzem rodzinnym, który pomoże ustalić przyczynę i zalecić odpowiednie leczenie. [3]

Najczęstsze przyczyny aft u dzieci

Afty u dzieci, zwłaszcza w wieku przedszkolnym i żłobkowym, są stosunkowo częstym zjawiskiem. Najczęstszą przyczyną ich powstawania jest niewłaściwa higiena jamy ustnej. Dzieci, które niedawno przebyły infekcję, mają osłabiony układ odpornościowy, lub cierpią na niedobory żelaza, witaminy B12 i kwasu foliowego, są szczególnie narażone na występowanie aft. Jeśli afty u dziecka nawracają, konieczna jest dalsza diagnostyka, aby wykluczyć inne schorzenia. [3]

Schorzenia, które mogą być przyczyną aft

Choć dokładna przyczyna powstawania aft nie jest do końca znana, możliwy jest związek między ich powstawaniem a towarzyszącymi chorobami. [3] Należą do nich: [3]

  • nieswoiste zapalenia jelit,

  • choroba Leśniowskiego-Crohna,

  • opryszczkowate zapalenie skóry,

  • celiakia,

  • choroby autoimmunologiczne, np. choroba Behçeta lub toczeń rumieniowaty układowy,

  • zespół PFAPA (Periodic Fever, Aphthous Stomatitis, Pharyngitis, and Adenitis), czyli cykliczna gorączka, afty, zapalenie gardła i powiększenie węzłów chłonnych,

  • choroba Addisona-Biermera, związana z niedoborem witaminy B12 i kwasu foliowego.

Diagnostyka aft u dzieci

Rozpoznanie aft opiera się głównie na obrazie klinicznym. Charakterystyczne są dobrze odgraniczone owrzodzenia, zlokalizowane na błonie śluzowej jamy ustnej, zwykle w miejscach takich jak policzki, język czy podniebienie. Rzadko występują one na dziąsłach lub błonie podśluzowej. W niektórych przypadkach, aby wykluczyć inne przyczyny owrzodzeń, lekarz może zlecić dodatkowe badania, takie jak morfologia krwi, badania poziomu witamin i składników mineralnych, czy też testy na obecność wirusa opryszczki zwykłej (HSV). [1]

Leczenie aft u dzieci

Leczenie aft zazwyczaj polega na łagodzeniu objawów, ponieważ większość zmian ustępuje samoistnie. W celu wybrania odpowiedniej metody należy uwzględnić przede wszystkim wiek dziecka. Oto najczęściej stosowane metody. [1]

  • Preparaty do stosowania miejscowego – w celu złagodzenia bólu można stosować miejscowe środki przyspieszające gojenie oraz preparaty znieczulające, takie jak lignokaina czy benzokaina.

  • Płyny do płukania ust – preparaty zawierające chlorheksydynę lub sukralfat mogą przyspieszyć gojenie.

Ważne jest również leczenie schorzeń współistniejących, takich jak niedobór witamin czy inne choroby, które mogą stanowić potencjalną przyczynę powstawania aft.

Jak zapobiec aftom u dzieci?

W profilaktyce aft najważniejsze jest regularne dbanie o higienę jamy ustnej. Choć – ze względu na różnorodność przyczyn – zapobieganie im może być trudnym zadaniem, nauczenie dziecka odpowiednich nawyków higienicznych jest korzystne dla ogólnego zdrowia jamy ustnej.

Domowe sposoby na afty

Domowe metody na afty pomagają złagodzić ból i przyspieszyć gojenie. Smarowanie zmian naturalnym żelem aloesowym oraz stosowanie płukanek z wody z solą lub naparów z rumianku, szałwii czy łopianu lekarskiego przynosi ulgę i może pomóc w łagodzeniu stanu zapalnego. Wsparcie może stanowić także olejek z drzewa dzięki właściwościom antybakteryjnym. Unikanie drażniących pokarmów oraz wzbogacenie diety w witaminy z grupy B, żelazo i kwas foliowy może zapobiec nawrotom aft. [3]

Artykuł powstał przy współpracy z Bausch + Lomb.

Źródła

[1] Witryna internetowa: Owrzodzenia aftowe, Przegląd Pediatryczny: https://przegladpediatryczny.pl/a1353/Owrzodzenia-aftowe.html [Dostęp: 14.08.2024]

[2] Wypych A., Zapalenia jamy ustnej u dzieci, z uwzględnieniem pacjentów w trakcie terapii przeciwnowotworowej, Borgis - Nowa Medycyna 1/2007, s. 13-17: https://www.czytelniamedyczna.pl/1118,zapalenia-jamy-ustnej-u-dzieci-z-uwzglednieniem-pacjentow-w-trakcie-terapii-prze.html  

[3] Kuźnik M., Afty – przyczyny i leczenie, Medycyna Praktyczna: https://www.mp.pl/pacjent/stomatologia/choroby-i-leczenie-przyzebia/295854,afty-przyczyny-i-leczenie [Dostęp: 14.08.2024]

Możesz ocenić ten artykuł: