Atopowe zapalenie skóry (AZS) - kompletny przewodnik po życiu z chorobą

Diagnostyka i objawy AZS

Kryteria rozpoznania choroby

Aby prawidłowo rozpoznać AZS, muszą być spełnione następujące kryteria: choroba musi być przewlekła i nawrotowa (konieczne jest zarejestrowanie co najmniej jednego nawrotu), zmiany skórne muszą mieć charakterystyczny wygląd oraz lokalizację oraz towarzyszyć im powinien bardzo intensywnie nasilony świąd skóry.

Pojedynczy epizod to nie zawsze AZS

Pojedynczy epizod rozwoju objawów wyprysku u dziecka to niekoniecznie AZS. Zmiany rumieniowe, zlokalizowane w obrębie skóry twarzy zaraz po urodzeniu i w pierwszych tygodniach życia dziecka bardzo często mylnie rozpoznawane są jako AZS. Wtedy niepotrzebnie wprowadza się diety eliminacyjne.

Objawy zmieniają się z wiekiem

U małych dzieci (do 2. roku życia) w obrębie skóry twarzy (policzki, broda, czoło), a czasem grzbietów rączek i stóp, pojawiają się grudki i pęcherzyki. Kiedy pękną, sączy się z nich treść surowicza. W końcowej fazie procesu zapalnego treść ta zasycha w postaci strupków i ostatecznie dochodzi do złuszczania naskórka.

U starszych dzieci (pomiędzy 2. a 12. rokiem życia) zwykle podobne, swędzące wypryski występują w zgięciach łokciowych, podkolanowych i nadgarstkowych, ale mogą być też na twarzy, szyi oraz dekolcie. Ich rozdrapywanie może spowodować ryzyko rozwoju zakażenia bakteryjnego.

U dorosłych wyprysk atopowy obejmować może skórę twarzy, karku, szyi, dekoltu, zgięć stawowych oraz rąk i stóp. W ciężkich przypadkach zmiany mogą wystąpić na całym ciele.

Powikłania i choroby towarzyszące

AZS może wpłynąć na jakość wzroku

Nie wolno lekceważyć objawów okulistycznych rozwijających się w przebiegu AZS. Duża część chorych o typie alergicznym (np. uczulonych na pyłki roślinne, roztocze kurzu domowego) może odczuwać świąd powiek, skarżyć się na łzawienie, pieczenie spojówek, uczucie piasku w oku lub pogorszenie ostrości widzenia. Może u nich rozwinąć się atopowe zapalenie spojówki, czyli przewlekły, nieinfekcyjny stan zapalny, który może być niejednokrotnie niezależny od stanu skóry. Dzieci drapiąc swędzące powieki mogą m.in. uszkodzić rogówkę.

Predyspozycje genetyczne

Skłonność do występowania AZS u dzieci wyraźnie wzrasta w rodzinach, w których stwierdzane są choroby atopowe (AZS, alergiczny nieżyt nosa, astma oskrzelowa). - Najmłodsze dziecko, u którego mogłam zdecydowanie podejrzewać AZS ukończyło półtora miesiąca i był to już kolejny epizod rozwoju zmian skórnych typowych dla tej choroby. U rodziców rozpoznano pyłkowinę i astmę oskrzelową, a u takich dzieci z obciążeniem w rodzinie, wyprysk atopowy występuje zdecydowanie częściej – mówi prof. Magdalena Czarnecka-Operacz z Katedry i Kliniki Dermatologii Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu.

Pielęgnacja i profilaktyka

Zasady prawidłowej kąpieli

Dla chorych na AZS lepsza jest kąpiel pod prysznicem niż w wannie. - Nadmiernie przedłużone w czasie "moczenie" skóry w czasie kąpieli sprzyja jej podrażnieniu. Nie powinno się używać za gorącej wody, by nie uszkodzić naturalnej bariery lipidowej tzw. "płaszcza tłuszczowego" skóry – mówi prof. Czarnecka-Operacz. - Już od pierwszych dni życia dziecka obciążonego ryzykiem rozwoju chorób atopowych, np. u takich, u których rodzice mają alergie, zalecane jest stosowanie emolientów do kąpieli.

Zaraz po kąpieli powinno się na skórę, jeszcze wtedy, gdy jest delikatnie wilgotna, nałożyć emolient nawilżający i natłuszczający skórę.

Systematyczne nawilżanie skóry

By skórze atopowej przywrócić "szczelność", trzeba ją nawilżać stosując emolienty. Idealnie jest nawilżać skórę trzy razy dziennie.

- Nawet, gdy w obrębie skóry nie obserwujemy żadnych zmian zapalnych, trzeba ją stale, regularnie pielęgnować przez odpowiednie nawilżenie, gdyż jest ona jedynie "pozornie zdrowa" - podkreśla prof. Czarnecka-Operacz.

Czynniki zaostrzające objawy

Stan zapalny skóry mogą zaostrzać także inne czynniki, takie jak: stres, kosmetyki, dym tytoniowy, zmiany wilgotności i temperatury powietrza, pocenie się (sprzyja nadmiernemu uciekaniu wody ze skóry; atopikom zaleca się noszenie przewiewnych ubrań), wełna owcza (może pogarszać zmiany skórne na drodze drażnienia skóry).

Alergeny i ich rola w AZS

Unikanie alergenów nie gwarantuje braku objawów

W części przypadków AZS jest związany z uczuleniem na alergeny środowiskowe. Jest także nie-alergiczny typ AZS.

Nie zawsze można jednak określić czynniki, które powodują rozwój zmian skórnych lub zaostrzeń choroby. Nawet, jeśli po wykonaniu testów alergicznych, zidentyfikuje się "winny" alergen (pokarmowy, kontaktowy czy powietrzny) i będziemy go unikać, dolegliwości mogą wystąpić i przewlekle się utrzymywać.

Rokowanie i perspektywy leczenia

Szanse na "wyrośnięcie" z choroby

Około 40 proc. dzieci z AZS ma szansę "wyrosnąć" z choroby. Dotyczy to zazwyczaj dzieci z łagodnym przebiegiem choroby. Nawet wtedy, gdy zmiany skórne ustąpią całkowicie, praktycznie do końca życia jest możliwość rozwoju nawrotu objawów chorobowych (np. pod wpływem silnego stresu, infekcji wirusowej, ciąży).

Pacjenci odpowiednio leczeni mogą osiągać bardzo długie, wieloletnie okresy stanu bezobjawowego (tzw. okresy remisji).

Kiedy udać się do lekarza

Konsultacja dermatologiczna jest konieczna w przypadku:

• Nawracających zmian skórnych z intensywnym świądem
• Objawów okulistycznych (łzawienie, pieczenie, pogorszenie wzroku)
• Oznak zakażenia bakteryjnego skóry
• Braku poprawy mimo stosowania podstawowej pielęgnacji
• Znacznego wpływu objawów na jakość życia

Pamiętaj, że wczesne rozpoznanie i odpowiednie leczenie znacznie poprawiają rokowanie i jakość życia pacjentów z AZS.

Agnieszka Pochrzęst-Motyczyńska

Dziennikarka specjalizująca się w tematyce ochrony zdrowia i medycyny. Za swoje publikacje wielokrotnie nagradzana, m.in. zdobyła tytuł Dziennikarza Medycznego Roku 2018. Obecnie kieruje sekcją Zdrowie w serwisie Prawo.pl.