Niektóre narządy i tkanki do przeszczepienia można pobierać od osób żywych, jednak większość pobiera się od zmarłych, kiedy zostały wyczerpane wszystkie możliwości leczenia i stwierdzono śmierć mózgową. Proces stwierdzania śmierci mózgowej jest złożony i szczegółowo opisany, by wykluczyć możliwość pomyłek czy nadużyć. Orzeka o tym trzyosobowa komisja po wykonaniu określonych badań.
Śmiercią człowieka jest definitywne ustanie krążenia krwi. Wyjątkiem są przypadki, w których śmierć objęła już mózg, a przez pewien czas pozostało jeszcze czynne krążenie krwi. W tych przypadkach należy posługiwać się tzw. nową definicją śmierci, w której kryterium kwalifikującym jest śmierć mózgu.
W większości przypadków klinicznych pień mózgu umiera jako ostatnia jego część. Trwałe uszkodzenie pnia mózgu ustala się na podstawie braku określonych odruchów nerwowych i braku spontanicznej czynności oddechowej.
Rozpoznanie śmierci mózgu
Rozpoznanie śmierci mózgu opiera się na stwierdzeniu nieodwracalnej utraty jego funkcji. Postępowanie kwalifikacyjne jest dwuetapowe.
W pierwszym etapie należy stwierdzić: czy chory jest w śpiączce, czy jest sztucznie wentylowany, czy rozpoznano przyczynę śpiączki, czy wykazano strukturalne uszkodzenie mózgu, czy uszkodzenie strukturalne mózgu jest nieodwracalne wobec wyczerpania możliwości terapeutycznych i upływu czasu.
Trzeba też wykluczyć: chorych zatrutych i pod wpływem niektórych środków farmakologicznych (m.in. narkotyki, środki nasenne), w stanie hipotermii wywołanej przyczynami zewnętrznymi, z zaburzeniami metabolicznymi i endokrynologicznymi, z drgawkami i prężeniami, noworodki donoszone poniżej siódmego dnia życia.
Etap drugi obejmuje badania potwierdzające nieobecność odruchów pniowych oraz bezdech; badanie te wykonywane są dwukrotnie przez ordynatora oddziału lub kliniki w odstępach trzygodzinnych.
Szczegółowe wytyczne w obwieszczeniu
Kryteria i sposoby stwierdzenia trwałego nieodwracalnego ustania czynności mózgu opisane są w załączniku do Obwieszczenia Ministra Zdrowia w tej sprawie (z 2007 r.) wydanego na podstawie ustawy o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów.
W obwieszczeniu szczegółowo opisano wytyczne zarówno wobec badań odruchów pniowych (m.in. badanie reakcji źrenic na światło, sprawdzanie reakcji bólowych, sprawdzanie odruchów wymiotnych i kaszlowych), jak i bezdechu.
Jeśli spełnione są wszystkie kryteria, komisja złożona z trzech lekarzy - w tym co najmniej jednego specjalisty w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii oraz jednego specjalisty w dziedzinie neurologii lub neurochirurgii - może uznać badanego za zmarłego w wyniku śmierci mózgowej.
W przypadku jakiejkolwiek wątpliwości dotyczącej śmierci pnia mózgu komisja powinna oddalić wniosek.
Śmierć mózgu szansą na oddanie narządów
W przypadku stwierdzenia śmierci mózgu, przed odłączeniem aparatury należy rozpatrzyć możliwość pobrania niektórych narządów do przeszczepienia. Pozostaje wtedy tylko kilka godzin, aby upewnić się co do woli zmarłego dotyczącej oddania tkanek i narządów po śmierci i zorganizować pobranie.
Według polskiego prawa każda osoba zmarła może być uważana za potencjalnego dawcę tkanek i narządów, jeśli za życia nie wyraziła sprzeciwu. Należy więc sprawdzić w Centralnym Rejestrze Sprzeciwów, czy nie ma zarejestrowanego sprzeciwu, czy zmarły nie miał ze sobą własnoręcznie napisanego oświadczenia o sprzeciwie na pobranie narządów po śmierci, czy nie wyraził sprzeciwu ustnie w obecności dwóch świadków.
Komentarze (0)