Bomba w tętnicach

Tętniaki zwykle umiejscawiają się w aorcie brzusznej i wstępującej oraz w tętnicach mózgu. Często nie dają żadnych objawów i mogą nagle pęknąć, co grozi zgonem. Tętniaki mózgu wywołują krwotok podpajęczynówkowy, uciskający tkankę mózgu u jego podstawy.

Jak powstają

Tętniaki powstają niemal we wszystkich tętnicach doprowadzających do tkanek bogatą w tlen krew oraz w mięśniu sercowym. Na ogół mają kształt worka lub wrzeciona. Najczęściej tworzą się pod wpływem działania ciśnienia krwi na uszkodzoną lub osłabioną ścianę naczynia. Powodem może być wrodzone uszkodzenie ściany tętnicy lub proces zapalny, a także uraz, do którego może dojść podczas jakiegoś wypadku.

W mięśniu sercowym powstają również tzw. tętniaki rzekome. Dochodzi do nich na skutek przerwania ciągłości ściany tętnicy lub w następstwie tzw. krwiaka tętniącego. Są otoczone przez mięśnie, powięzie, tkankę łączną, które ograniczają wydobywającą się z naczynia krew. Po kilku tygodniach krwiak otaczany jest torebką łącznotkankową zastępującą ścianę tętnicy.

Szczególnie groźne są tzw. tętniaki rozwarstwiające, najczęściej powstające w aorcie. Dochodzi do nich na skutek pęknięcia błony wewnętrznej naczynia, która odwarstwia się od reszty ściany. Pomiędzy warstwy naczynia przedostaje się krew, a rozwarstwienie się poszerza. Może nastąpić nawet przebicie ściany naczynia, które jest bezpośrednim zagrożeniem życia.

Tętniaki rozwarstwiające zwykle powstają u osób z wadami w budowie ściany naczynia. Zdarza się to u osób z tzw. zespołem Marfana, która jest chorobą genetyczną tkanki łącznej, powodującą m.in. zakłócenie budowy ściany aorty.

Jak wykrywać

Tętniak na ogół nie dają żadnych poważniejszych objawów. Wiadomo jedynie, że częściej występują u palaczy papierosów i osób z nadciśnieniem tętniczym. Zbyt duże ciśnienie krwi może spowodować pęknięcie zbyt mocno poszerzonej tętnicy. Zdarza się to także u osób z tętniakiem podczas dźwigania dużych ciężarów, np. na siłowni.

Tętniaki można jednak wykrywać przy użyciu badań obrazowych. Na przykład echokardiografia pozwala wykryć poszerzenie aorty wstępującej.

Trudniej wykrywa się tętniaki mózgu. Wielu chorych dowiaduje się, że ma takiego tętniaka dopiero wtedy, gdy dojdzie do jego pęknięcia. Warto zatem zwrócić uwagę na takie dolegliwości jak bóle głowy, poszerzenie jednej źrenicy, podwójne widzenie, opadanie jednej powieki oraz pogorszenie ostrości wzroku, gdyż mogą one wskazywać na to schorzenie.

W jakiś sposób leczyć

Leczenie tętniaków polega zazwyczaj na wycięciu i wstawieniu protezy naczyniowej (tzw. stentgraftu). Wymaga to przeprowadzenia odpowiedniej operacji: na otwartej klatce piersiowej, w rejonie jamy brzusznej lub mózgu. U niektórych chorych możliwe są też zabiegi mało inwazyjne.

W przypadku tętniaka aorty brzusznej wykonuje się jedynie nacięcie w pachwinie, przez które wsuwany jest cewnik oraz specjalnej konstrukcji stentgraft. Dr Robert Michał Proczka, ordynator Oddziału Chirurgii Naczyniowej w Centrum Kardiologii w Józefowie pod Warszawa, wyjaśnia, że wewnątrz tętniaka powstaje wtedy "nowa aorta", a sam tętniak pozostaje na zewnątrz i z czasem się obkurcza.

Podobnie można usuwać niektóre tętniaki mózgu. Stosowane w tym przypadku metody polegają na wykorzystaniu różnego typu małoinwazyjnych technik embolizacji, czyli zamknięciu światła naczynia. Metody te są już tak rozwinięte, że można je stosować zarówna u chorych z niekrwawiącymi jak i krwawiącymi tętniakami wymagającymi natychmiastowej interwencji.