Jakie badania profilaktyczne wykonywać?

Badania profilaktyczne to temat, który nieustannie przewija się w rozmowach o zdrowiu. Pomimo zaleceń lekarzy, a nawet przesyłania zaproszeń na niektóre badania przesiewowe, wciąż zbyt mało Polaków i Polek decyduje się na ich wykonanie. Odmowa często tłumaczona jest strachem, niewiedzą lub brakiem czasu. Tymczasem tylko profilaktyka pozwala na wykrycie i rozpoznanie choroby, jeszcze zanim pojawią się objawy. Większość schorzeń zdiagnozowanych w stadium początkowym pozwala na lepsze możliwości terapii oraz poprawia rokowanie. Warto poświęcić swój czas i zadbać o własne zdrowie, właśnie wtedy, gdy nie trapią nas jeszcze żadne dolegliwości.

Udostępnij

Co oznacza termin badanie profilaktyczne?

Badania, które zwykliśmy uważać za profilaktyczne, zaliczają się do tak zwanej profilaktyki wtórnej - zapobiegania chorobie poprzez jej wczesne wykrycie i leczenie. Podstawą profilaktyki wtórnej są badania przesiewowe (inaczej screening populacyjny). Badania przesiewowe polegają na zorganizowanym przeprowadzaniu testu u osób, które nie zgłaszają się do lekarza w związku z objawami choroby. Ich celem jest zidentyfikowanie osób o zwiększonym zagrożeniu tą chorobą, mogących odnieść korzyść zdrowotną, dzięki dalszym badaniom lub działaniom profilaktycznym.

Badania profilaktyczne dla każdego

Chcąc zadbać o swoje zdrowie, warto mieć na uwadze kalendarium badań zalecanych każdej osobie po 20 roku życia. Zaliczają się do niego:

• Podstawowe badania profilaktyczne: morfologia, stężenie glukozy we krwi oraz badanie ogólne moczu – raz do roku
• Pomiar ciśnienia tętniczego, kontrola wagi oraz ogólne badanie lekarskie – raz do roku
• Lipidogram, czyli pomiar stężenia cholesterolu we krwi oraz jego frakcji HDL i LDL, a także trójglicerydów- początkowo raz na 5 lat, po 40 roku życia co roku
• USG jamy brzusznej – co 3 do 5 lat lub częściej w razie wskazań lekarza
• RTG klatki piersiowej – u osób palących minimum raz na 5 lat
• Kolonoskopia - zalecana po 40 roku życia, minimum jednokrotnie, następnie według zaleceń lekarza
• Badanie densytometryczne (gęstości kości) - minimum raz po 50 roku życia
• Kontrola znamion barwnikowych u dermatologa - według zaleceń lekarza
• Kontrola stomatologiczna – raz na pół roku
• Kontrola u okulisty i badanie dna oka - po 40 roku życia co roku

Jakie badania profilaktyczne zaleca się kobietom?

Z uwagi na ogromne rozpowszechnienie nowotworów piersi oraz narządów rodnych, u kobiet za podstawę profilaktyki uważa się badania pozwalające na ich wczesne wykrycie. Już od 20 roku życia wszystkie panie powinny nauczyć się samodzielnego wykonywania badania piersi. Każda kobieta po 45 roku życia powinna co dwa lata wykonywać badanie mammograficzne – jest to bezbolesne badanie radiologiczne pozwalające na obrazowanie struktury gruczołu piersiowego i zlokalizowanie zmian, które nie są możliwe do wykrycia w badaniu palpacyjnym. Od 50 roku życia konieczne jest wykonywanie badania mammograficznego co roku. Ultrasonografia gruczołów sutkowych nie jest badaniem zastępującym mammografię, natomiast stanowi ona uzupełniającą część diagnostyki.

Kolejnym niezwykle istotnym badaniem, zwiększającym wykrywalność chorób nowotworowych, jest cytologia. To proste badanie przeprowadzane podczas wizyty u ginekologa pozwala na bardzo wczesne rozpoznanie raka szyjki macicy bądź też stanów przedrakowych. Możliwa jest wówczas tylko terapia miejscowa, a rokowanie co do wyleczenia jest bardzo dobre. Cytologię zaleca się wszystkim kobietom, już po 21 roku życia, nie rzadziej niż co trzy lata(optymalnie co roku).

Jakie badania profilaktyczne zaleca się mężczyznom?

U mężczyzn szczególnie istotne jest wczesne wykrycie zmian w jądrach – na złośliwe nowotwory tego narządu narażeni są zwłaszcza młodzi mężczyźni – między 20 a 30 rokiem życia. Do badań profilaktycznych zalicza się samobadanie jąder, a także kontrolę lekarską, którą zaleca się wykonywać nie rzadziej niż raz do roku. Z uwagi na zwiększające się z wiekiem zagrożenie nowotworem prostaty, wskazane jest oznaczenie antygenu PSA raz do roku, po skończeniu 50 roku życia (wcześniej w przypadku stwierdzanych nieprawidłowości lub obciążenia rodzinnego).

Czy badania profilaktyczne powinny wykonywać również dzieci?

Badaniom przesiewowym podlegają wszystkie noworodki, już w warunkach szpitalnych. W drugiej lub trzeciej dobie życia pobierana jest niewielka ilość krwi z piętki dziecka, celem wykrycia najczęściej występujących chorób metabolicznych oraz niedoczynności tarczycy. Wczesne rozpoznanie tych schorzeń pozwala na niezwłoczne włączenie leczenia, które zapobiega rozwojowi poważnych powikłań, głównie opóźnienia umysłowego i fizycznego oraz pozwala na prawidłowy rozwój niemowlaka. Wyniki badań rodzice lub opiekunowie dziecka otrzymują drogą pocztową lub telefoniczną, ale tylko w przypadku, gdy stwierdzane są nieprawidłowości.

Kolejnym badaniem przesiewowym wykonywanym u dzieci po urodzeniu jest test słuchu. Dzięki użyciu małoinwazyjnej aparatury przystosowanej do rozmiarów narządu słuchowego noworodka, możliwe jest bezbolesne i szybkie wstępne badanie słuchu. U dzieci, które nie uzyskają prawidłowego wyniku, konieczne jest rozszerzenie diagnostyki w Poradni Audiologicznej. Nieprawidłowe badanie po urodzeniu nie zawsze oznacza poważny problem, ale konieczne jest wykluczenie wrodzonych zaburzeń słuchu, by dziecko mogło prawidłowo się rozwijać.

U starszych dzieci o konieczności badań decyduje lekarz pediatra - wizyty kontrolne związane z bilansem rozwoju pozwalają zwykle na szybkie wychwycenie nieprawidłowości.